HAKAN SAVLI ŞİİRİ’NDE ROMANTİZM
Romantizm, kelime kökeni, sıfat olarak kullanılması ad olarak kullanılmasından çok önce başladı. Romantizm kelimesi çok çeşitli anlamlarda kullanıldı. Düşcü, hayalperest, anlamlarında da kullanıldı. Romantizm zamanla belirli bir disiplin içerisinde yerini edindi. Bu araştırma da, Hakan Savlı Şiiri’ni, kitaplarında verdiği veriler ışığında, daha iyi anlamaya yöneliktir. Veriler ilk aşamada yetersiz kalacak gibiydi, ta ki son kitabına dek. Çünkü son kitabında bir ressam çıkıyordu karşıma, Gaspar David. İşte veriler birden kendini hissettirdi.
1- Unutulmuş Çocukluk Eskizleri (Bilgi Yayınları 1995): İlk kitabı, iki ödüllü bir kitap: 1994 Sabri Altınel ve 1995 Cemal Süreya Şiir ödülleri.
Poetika şiiriyle başlayan Unutulmuş Çocukluk Eskizleri adlı kitabı, geçen zaman duygusunu bünyesinde barındırırken, Romantizm’in temel izleği olan geçen zaman duygusuyla birebir örtüşmektedir. (İster geçen günlerin güzel yanı, ister karanlıktan kurtulma)
Tarih ve efsane Poetika şiirinin izleği, dünyaya bakış, Bosna ve kalbiyle karşılaştırılırken şiirde adı geçen ejderha ve saray, tarihsel mekan, ejderha, efsane yerine konuluyor. Ancak bu şiirde romantizmin izleri birebir görülürken, romantizmin mekandan uzaklaşıp yeni bir mekan yaratma isteği, kaçış işaret edilmiyor. Soprano ve Kar üst başlığında yer edinen ikinci bölüm, ötekinin ağır bastığı, Romantizm’in düş diye adlandırdığı, başkaldırı, yabansılığı içinde barındıran, sanayileşmenin çekinceleriyle anlatılan loş kompartmanlar, kasabalar, balo geceleri bir belirsizlik içerisinde tanımlanıyor..
Orada bir heykel
ama
ne heykeli
Unutulmuş Çocukluk Eskizleri şairin ilk kitabı olması, Romantizmle ilgili imgelerin, kavramların işlenmesi bakımından, sonraki kitaplarında Romantizm içerisinde yer edinen daha belirgin kavramlar açısından önemlidir. İlk kitabındaki Mağrur Prens (syf37), gizlice ağlayan silahşör(syf 33)imgeleriyle, insana ait duyguların iyice belirginleşir. Kitabın üçüncü bölümü ise Brıxton Şiirleri üst başlığıyla tanımlanıyor. Bölümde konum ve şiir yerli yerine oturuyor. Brıxton Şiirleri’nden itibaren şairin düşle kurduğu bağlantı gerçeğe dönüşüyor. Petal şiirinde düşle gerçek iç içe giriyor.
süslü garson kız hayretle baktı sebze çorbası
içerken ağlamıştım tam da karşımda
rengarenk bir ejderha resmi
Unutulmuş Çocukluk Eskizleri’nin bana... “fandango”yu çal ve amour... şiirleri Köpükler adlı kitabının habercisi gibidir. amour... şiirindeki Barok Dönem’in en önemli temsilcisi Rembrandt’ın Romantizm’in habercisi olduğu bilinmektedir. Rilke’den alıntı(syf70), gösteri sanatıyla bağlantılı -palyaçonun ölümü- geçmişe ait bir izin takibi ile olduğu gibi Rilke’nin Romantizm ile bağı, alıntının ister istemez sevilen bir dizeden çok, romantizmle bağını usa getirmektedir.
2 Köpükler (Adam Yayınları 1996): Uğur Mumcu için Requem şiiriyle başlıyor betik. Betik ilk şiirden itibaren bizi nereye götüreceği belirli bir örgüyle yazılmış, yakılanlara ithaf edilmiş,
Şairin ilk kitabında görülen dize kuruluşu, iyice özgünlük kazanmış, şairin şiir dili oluşmuş. Köpükler Kitabı’nın, Romantizmle, Romantizm kavramlarıyla bağları, bu kitabında da sürmektedir. Unutulmuş Çocukluk Eskizleri’ndeki geçen zamana karşı koyma, Go Dersleri’nde Caspar Davıd, Sanşo Panza’da ulusal başkaldırış, Yalnızca Müzik İçin’de Schubert hepsi Romantizm içinde yer edinen kavramlar, imgeler, kişiler.
Köpükler betiğinde; Romantizm’in doğaya bakışı ilk şiirden itibaren kendini hissettiriyor. Koruluğun ardındakı boş ev, ‘kaybolana’ ulaşılmaya çalışılması bakımından önemli.
ve evren sevdamızın polenlerine ve adanışın
şatosunda bir kadın mağrurluğu som ırmaklarına
kavuşmak üzere
İkinci şiir, oyunlar başlığı altında. Şairin Romantizmle bağlantı kurmaktan uzak duruşu, gelenekten kopmadan, kelime/cümle yer değiştirmeleri anlamı arttırıyor. Burada tinsel bir uyanış da yer edinmektedir; ayrılık, kadifeden acılar, gibi eşit bağlamlara bölünmüş dizeler ok işareti ile gösterilmiş, Romantizm’in dize kuruluşunda kendini gösteren, bir kurulum şemasıyla birlikte oluşturulmuştur. Mum Işığı Oyunu, Uykusuzluk Oyunu, Köpük Oyunu, adlı şiirler, bir yaratının, düş ve gerçeğin sınırlarını yoklamaktadır. Bu sınırı ise Gül şiiri son noktayla tanımlamaktadır.
yağmurun bittiği yerde usulca (syf 27)
Adagıo’da ise ilişkiler, tutkuların yoğun yaşandığı Romantik imgeler, başarmak istenen yere ulaşmaktadır.
silinip gidecek birgün, Sena....faşizm(syf 33)
Caz Saatleri, şairin başarmak istediklerinin toplu dökümü gibidir. Ancak Caz Saatleri şiiri İkinci Dünya Savaşı’nın en şiddetli yılında 1942 yılında geçmektedir. Şairin kurduğu bir öteki kavramından bahsedilebildiği gibi, bir şeyin yitiriliş bağı da kurulabilir.
Ama gülümseyişindeki gölgeler mi?(syf 39)
Mona Lisa, İkindinin Yeryüzü, adlı şiirler, şairin yaşamında bir şeylerin başarılmasıyla doğrudan bağlantılı. Ev Arkadaşı şiirinde ise şair kendini gene öteki yerine koyuyor. Öteki ise Romantizm’in durağan yanını oluştururken, Romans şiiri, Romantizm’in uygulama şemalarından, şiirin ismi olarak karşımıza çıkar, Romantizmle doğrudan bağ kurulabilecek tek gönderme.
Mayakovski’nin Ölümü, yirmi ruble, Mary Ann...,Brueghel..., Romantizm Akımı’ndan kopuş gibi görülmektedir ancak şairin yeniyle, yeniye ilişkin “orada”olana kavuşma isteğidir.
3 Sanşo Panza’nın Ölümü (Adam Yayınları 1998): Dilin işlenişi, kurulum şeması bakımından diğer kitaplarından pek farklı değil. Tek farklı yan Narrativliğin artması, ufak tefek, romantik imgelerin görülmesine karşın, diğer kitaplarına nazaran romantik imgelere en uzak kitap.
Ancak kitapta yer alan bir türküden alıntı (syf 67), ışık içinde (syf68) cümlesi Romantizm Akımı’yla bağ kurulabilir. Romantiklerin trbadurlarla, halk ozanlarıyla bağlantısı, bireysel mutluluğa ulaşmaya çalıştıkları ışık imgesi, bağ kurulabilecek yanlardan. Kitabın tümünde görülen, kendini başka yerde, konumda anlatmak, Romantik duruşun tanımlamasıyla ilintilidir.
4 Go Dersleri,(Adam Yayınları 2000), Yalnızca Müzik İçin(Adam Yayınları 2003): Bu kitaplarında Hakan Savlı’nın artık başatlığı kanıtlanmış şiirleriyle karşılaşıyoruz, ancak Köpükler kitabında görülen derinliğine okumalar, narrativ yanın kısa tutulmasıyla şiirlerin sekteye uğramakta. Hakan Savlı sıfatları kullanırken, hikayeci yanı keserek, yeni bir anlayışı sezdirmek ister gibi.
Artık ister Caspar Davıd, ister Schubert, kitabın bütününe yayılan Romantizmle bağlarını iyice hissettiriyor. Hatta Yalnızca Müzik İçin adlı kitabında Schubert’ten yola çıkarak kitabın ismi oluyor.
Sonuçta Hakan Savlı’nın Romantizm Akımı’yla bağı somut veriler değerlendirildiğinde kitaplarının bütününe çok iyi bir biçemle yayılmış. Romantizm Akımı’nın günümüzdeki bir temsilcisi olup olmadığı doğrudan şaire sorulacak bir soru. Günümüzde şairlerin çeşitli akımlardan şiirlerinde yararlandıkları bilinmektedir, Ercüment Uçarı’nın Üst Gerçekçilik’ten (Sürrealizm), II.Yeni Şairleri’nin Varoluşculuk’tan yararlanmaları gibi, bu yararlanmanın şiir üzerine etkileri çok zamandan beri tartışıla geldi. Yapılmak istenenin güzel bir şiir evreni yaratacağı şüphesiz, akımların şairlerin tüm kitaplarına yayılması ileriki yıllarda nasıl bir sonuç doğurur, belirsiz, iyi şiir üzerinde etkisi nasıl olur? Umarım iyi ve güzel olur.
KAYNAKÇA
WÖLFFLİN, Heinrich: Sanat Tarihinin Temel Kavramları(çev: Hayrullah Örs),
Remzi Kitabevi. İstanbul:1995
CLAUDON, Francis: Romantizm Sanat Ansiklopedisi,(çev:Özdemir İnce, İlhan Usmanbaş)
Remzi Kitabevi. İstanbul:1999
ENGİN AKYÜREK: Ortaçağ’dan Yeniçağ’a Felsefe ve Sanat, Kabalcı Yayınevi,
İstanbul, 1994
